تفاوت سرقفلی و حق کسب و پیشه؛ هرآنچه باید بدانید

در میان اصطلاحات حقوقی مربوط به اجاره مغازه یا ملک تجاری، دو واژه بیش از همه باعث سردرگمی موجر و مستاجر می‌شود: سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت. 
بسیاری از مردم تصور می‌کنند این دو یکی هستند، در حالی که تفاوت آن‌ها در ماهیت، منشأ و قوانین حاکم بسیار مهم است. در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم سرقفلی چیست، حق کسب و پیشه چه مفهومی دارد، چه تفاوتی با هم دارند و در چه شرایطی هرکدام قابل انتقال یا مطالبه هستند.

همین حالا مشکل حقوقی خود را با کارشناس ما در میان بگذارید

لطفا برای تکمیل این فرم، جاوا اسکریپت را در مرورگر خود فعال کنید.

خانوادگی ارتباط شود)

نام و نام خانوادگی *

شماره تماس جهت ارتباط وکلای آراد با شما (با ساختار صحیح وارد شود) *

توضیحات (اختیاری)

ارسال

سرقفلی چیست؟

سرقفلی در واقع یک حق مالی و غیرمادی است که برای مستاجر یک ملک تجاری ایجاد می‌شود. زمانی که مالک ملک خود را به مستاجری واگذار می‌کند، ممکن است مبلغی تحت عنوان سرقفلی از او بگیرد.
به زبان ساده‌تر، سرقفلی پولی است که مستاجر برای به‌دست‌آوردن امتیاز استفاده از یک مکان تجاری می‌پردازد.

سرقفلی معمولاً در زمان شروع قرارداد اجاره و تحت قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۷۶ مطرح می‌شود. بر اساس این قانون، مالک می‌تواند در ابتدای اجاره مبلغی تحت عنوان سرقفلی دریافت کند، و مستاجر نیز در پایان مدت اجاره، در شرایطی خاص حق مطالبه آن را دارد.

حق کسب و پیشه و تجارت چیست؟

حق کسب و پیشه و تجارت مفهومی است که از قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۵۶ ناشی می‌شود.
در آن زمان، هدف قانون‌گذار حمایت از مستاجرین مغازه‌ها و واحدهای تجاری بود تا بعد از سال‌ها فعالیت، زحمات و اعتبار شغلی آن‌ها از بین نرود.

حق کسب و پیشه در نتیجه فعالیت طولانی‌مدت، جذب مشتری و ایجاد شهرت تجاری برای مستاجر به‌وجود می‌آید. برخلاف سرقفلی که در ابتدای قرارداد با پرداخت پول ایجاد می‌شود، حق کسب و پیشه در طول زمان شکل می‌گیرد و بدون پرداخت مبلغی اولیه ممکن است ایجاد شود.

برای مثال، فرض کنید مغازه‌داری سال‌ها در یک محل فعالیت کرده و مشتریان ثابتی دارد. اگر مالک بخواهد قرارداد را فسخ یا ملک را تخلیه کند، باید مبلغی به عنوان حق کسب و پیشه و تجارت به مستاجر بپردازد.

تفاوت سرقفلی و حق کسب و پیشه

تفاوت میان این دو مفهوم در چند محور اصلی قابل بررسی است:

به زبان ساده:
سرقفلی یعنی حقی که با پول دادن به وجود می‌آید،
اما حق کسب و پیشه یعنی حقی که با کار کردن و اعتبار ساختن به‌وجود می‌آید.

قوانین مرتبط با سرقفلی و حق کسب و پیشه

قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۵۶: بر اساس این قانون، مستاجر تا زمانی که تخلفی مرتکب نشده باشد، از حمایت قانونی برخوردار است و مالک نمی‌تواند او را به سادگی از ملک تجاری بیرون کند، مگر با پرداخت حق کسب و پیشه.

قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۷۶: در قانون جدید، موضوع سرقفلی مطرح شد. در این قانون، مستاجر فقط در صورتی از حق سرقفلی برخوردار است که در قرارداد اجاره به صراحت قید شده باشد یا مبلغی بابت آن پرداخت کرده باشد.
در نتیجه، قانون جدید آزادی بیشتری به موجر داده و روابط اجاره را بیشتر بر اساس توافق طرفین تنظیم کرده است.

نحوه انتقال سرقفلی و حق کسب و پیشه

انتقال سرقفلی به شخص ثالث معمولاً امکان‌پذیر است، به‌شرطی که در قرارداد ذکر شده باشد یا مالک رضایت دهد.
در مقابل، انتقال حق کسب و پیشه معمولاً بدون اجازه مالک ممنوع است و فقط در موارد خاص با حکم دادگاه انجام می‌شود.

به همین دلیل است که در معاملات تجاری، مشورت با وکیل متخصص سرقفلی و حق کسب و پیشه اهمیت زیادی دارد. وکیل می‌تواند اطمینان دهد انتقال حق به شکل قانونی انجام شود و بعدها به دلیل عدم رضایت موجر یا تخلفات شکایت ایجاد نشود.

نحوه محاسبه مبلغ سرقفلی و حق کسب و پیشه

محاسبه این دو مبلغ معمولاً توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام می‌شود و بر اساس معیارهایی مثل:

• موقعیت ملک (مرکزی یا فرعی بودن)
• نوع شغل و میزان درآمدزایی آن
• مدت زمان فعالیت مستاجر
• شهرت تجاری و جذب مشتری
• نرخ تورم و ارزش روز ملک

تعیین می‌شود.
در بسیاری از دعاوی حقوقی، طرفین برای تعیین مبلغ واقعی، ناچار به ارجاع به کارشناسی رسمی دادگاه می‌شوند.

در چه مواردی حق کسب و پیشه از بین می‌رود؟

در صورتی که مستاجر یکی از تخلفات زیر را مرتکب شود، حق کسب و پیشه او از بین می‌رود:

• انتقال مورد اجاره بدون اجازه مالک
• استفاده غیرمجاز از ملک (مثلاً تغییر شغل بدون رضایت موجر)
• پرداخت نکردن اجاره به مدت طولانی
• تخریب یا آسیب به ملک

در این حالت، مالک می‌تواند از طریق دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف برای تخلیه اقدام کند.

نقش وکیل در دعاوی سرقفلی و حق کسب و پیشه

دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه، از پیچیده‌ترین پرونده‌های ملکی هستند.
زیرا در بسیاری از موارد، هر دو طرف (موجر و مستاجر) برداشت متفاوتی از قانون دارند و تشخیص اینکه ملک تحت قانون ۱۳۵۶ است یا ۱۳۷۶ نیاز به بررسی دقیق مدارک و سوابق دارد.

یک وکیل متخصص در امور سرقفلی و حق کسب و پیشه می‌تواند:

• مدارک و اجاره‌نامه را بررسی کند
• نوع رابطه اجاری (تجاری یا مسکونی) را تشخیص دهد
• ارزش سرقفلی یا حق کسب و پیشه را محاسبه کند
• برای تخلیه، تعدیل اجاره بها یا انتقال حق اقدام قانونی انجام دهد

در موسسه حقوقی آراد، وکلای مجرب در زمینه‌ی پرونده‌های سرقفلی آماده‌اند تا به موجر یا مستاجر کمک کنند از حقوق خود آگاه شوند و تصمیمی مطمئن بگیرند.

جمع‌بندی

سرقفلی و حق کسب و پیشه هر دو از حقوق مالی مهم مستاجران هستند، اما تفاوت آن‌ها در منشا قانونی، نحوه ایجاد و شرایط انتقال بسیار چشم‌گیر است.
اگر درگیر معامله یا اختلافی درباره‌ی مغازه یا ملک تجاری هستید، بهتر است قبل از هر اقدامی با یک وکیل متخصص سرقفلی و حق کسب و پیشه مشورت کنید تا از تضییع حقوق خود جلوگیری کنید.

سوالات متداول

۱. آیا سرقفلی همان حق کسب و پیشه است؟
خیر، سرقفلی در قانون ۱۳۷۶ و حق کسب و پیشه در قانون ۱۳۵۶ تعریف شده و تفاوت ماهوی دارند.

۲. آیا حق کسب و پیشه هنوز وجود دارد؟
بله، برای قراردادهایی که قبل از سال ۱۳۷۶ منعقد شده‌اند، همچنان معتبر است.

۳. آیا سرقفلی قابل انتقال است؟
بله، در صورت رضایت موجر یا تصریح در قرارداد، قابل انتقال است.

۴. سرقفلی چگونه محاسبه می‌شود؟
توسط کارشناس رسمی دادگستری و بر اساس موقعیت، نوع شغل و ارزش ملک.

۵. آیا وکیل برای دعاوی سرقفلی لازم است؟
بله، چون این دعاوی پیچیده و تخصصی هستند و نیاز به تفسیر دقیق قوانین دارند.